Lopen over de graven …
van stichters & bewoners van hofjes
Voor de prijs van een kopje koffie mag je er binnen: de Oude Sint Bavo of Grote Kerk in Haarlem. Misschien wel de mooiste kerk van Nederland, sowieso één van de grootste gotische kerken van ons land.
Met binnen een fameus orgel dat nog door Mozart werd bespeelt, verborgen nonnengangetjes in de twee meter dikke muren en hoog boven de stad het beroemde Carillion van Hemony. De ingang van De Grote Kerk vind je aan de Noordelijke (lange zijde) aan de Haarlemse Grote Markt, vlakbij het standbeeld van Laurens Jansz Coster.
De mooiste kerk van Nederland is zonder twijfel
de oude Sint Bavo of Grote Kerk van Haarlem– Godfried Bomans
Niet alleen de te verwaarlozen toegangsprijs is een reden de Oude Bavo te bezoeken. Wie met een hofjes-perspectief binnenstapt vindt in de imposante kerk, behalve een aangename rustgevende atmosfeer, allerlei details die direct en indirect aansluiten bij de Haarlemse hofjes en de thema’s liefdadigheid en armenzorg.
Het kerkgenootschap was net als hofjesbesturen betrokken bij de zorg van de armen en ouden van dagen. De Heilige Geestvaders van de Bavo waren actief als regenten van het Armenhuis en betrokken bij de preuves voor bewoners van het verloren gegane Deysershofje.
Loop je in de kerk een rondje met de klok mee (bij binnenkomst linksaf), dan bewaar je het mooiste voor het laatst. Achtereenvolgens kom je dan o.a. de volgende hofjes-gerelateerde objecten tegen:
Het Graf van Pieter Teyler
Je zou er na binnenkomst zo voorbij lopen, of beter gezegd: eroverheen. Het graf van Pieter Teyler uit wiens nalatenschap het Teylershofje aan de Koudenhorn is gesticht. Zijn grafsteen ligt voor de houten banken aan je linkerhand.
De graven van het Hofje van Noblet
Dat niet alleen notabelen in de Grote Kerk werden begraven blijkt uit het graf van het Hofje van Noblet. De regenten van het hofje hadden hier voor hun hofbewoonsters een gemeenschappelijke laatste ligplaats aangeschaft een beetje in de trant van een familiegraf maar dan niet voor familieleden maar voor de ‘hofdames’. Begraven worden in een kerk of klooster gaf status. Dat de schamele vrouwen uit een hofje hier hun laatste rustplaats vonden was best bijzonder. De meeste graven van Noblet liggen net voorbij het bochtige deel achter het koor.
Het graf van Willem van Heythuyzen
Deze stichter van het hofje van Heythuyzen, dat bij de Haarlemmerhout ligt, stierf op 6 juli 1650. Zijn graf is te vinden in de Zuiderbeuk nr 61, op de verhoging tegen het koor. Zijn grafsteen is één van de mooist bewaarde in de Bavo; in de Franse tijd zijn onder het motto egalité bijna alle familiewapens van de stenen afgebikt). Op de steen is naast zijn wapen ook het volgende vers gegrafeerd:
Ick wrocht, ick stond,
Ick socht, ick vond,
Ick leed, ick deed,
Nu vreed in steed.
WILHELM die saligh sterft, ’t HEET HUISEN bij den Heer,
Wanneer men int geloof sijn leven leyt ter meer,
Het lichaam rust in d’aerdt, de siele klimt tot God,
Leyd sond en quellingh af en treft het hoogste lot.
De Heilige Geestkamer of kapel
Na het passeren van het zuidertransept (het brede deel van de kerk) is er ana je rechterhand een aantal deuren. De laatste ervan geeft toegang tot de Heilige Geestkamer. Hier vergaderden de Heilige Geestheren (dat waren geen ingewijde priesters, maar ‘gewone’ notabelen van de kerk) over wie arm genoeg èn vroom genoeg waren om bijstand te ontvangen. Anders dan nu was dat het doel niet was om de armen welvarend te maken maar om ze tevreden te houden. De gegoede klasse had daarvoor twee redenen: een opstand voorkomen en met goede daden zorgen voor hun eigen zieleheil.
De Broodbank
Loop je verder dan kom je aan de korte zijde van de Bavo, links van het orgel de broodbank tegen. Dit is de plek waar de Geestmeesters brood en spek uitdeelden aan de arme sloebers.
Toegang tot de ‘Oude Baaf’
De Bavo kerk is op maandag t/m zaterdag geopend voor publiek van 10.00-17.00 uur (uitzonderingen als speciale evenementen en missen daargelaten). De toegang bedraagt € 2,50 p.p. waarmee je meteen een kleine bijdrage levert aan het onderhoud van dit monumentale kerkgebouw!
Zondags is de kerk gesloten voor bezoekers.
Meer over de Bavo
Haarlem viel aanvankelijk onder de bisschop van Utrecht; pas in 1559 kreeg de stad een eigen bisschop. Daardoor werd de Grote Kerk een kathedraal (cathedra betekent ‘zetel’ van de bisschop).