Het ‘Lugtige’ hofje: open en ruim
Het Hofje van Oorschot is in 1769 gesticht uit de nalatenschap van de ongehuwde rijkaard Wouterus van Oorschot. Hij had bepaalt dat zijn hofje op een lugtige en vermaekelijke plaats opgericht moest worden. er moesten 12 huisjes worden geplaatst: zes voor één persoon en zes voor twee personen.
Van Oorschot had nog meer noten op zijn zang: hij liet zich begraven in de Bavo en zijn graf mocht de eerste 200 jaar niet geruimd worden. De woningen in het hofje mochten in de beginjaren alleen bewoond worden door zijn dienstbode en haar familie, de overige huisjes moesten leeg blijven staan. Pas na 20 jaar mochten de eerste andere woningen worden betrokken door behoegftige vrouwelijke vijftigplussers die lidmaat waren van de Hervormde kerk. Tot slot moest op de voorgevel het volgende rijm worden aangebracht:
Wouterus van Oorschot
Laat hier zijn liefde blyken
Den armen tot een troost
En voorbeeld aan de Ryken
Op het Deutzen hoje in Amsterdam prijkte al 100 jaar een bijna identiek rijmpje met Agneta Deutz als naamgever van het hofje vermeld.
De wensen van Van Oorschot zijn ingewilligd: de gevelsteen is aanwezig en het hofje ligt aan een drukke winkelstraat. Helemaal vanzelf ging dat niet; de Staten van Holland moesten eraan te pas komen om het door de schenker beschikbaar gestelde bedrag van f 20.000 met gelden uit zijn erfenis aan te vullen tot f 40.000. Twee jaar na zijn dood stond het er: een van de mooiste en ruimste hofjes van Haarlem.
Het hofje van Oorschot is van de weg gescheiden door een sierlijk 18-de eeuws smeedijzeren hek. Daardoor mist het de beslotenheid en rust die veel andere hofjes wel kennen. Voor deze optie werd gekozen om de elegantie van het bouwwerk goed tot zijn recht te laten komen en niet, zoals men dat in de particpaties-amenleving zou beargumenteren, om de ‘oudjes’ bij de maatschappij betrokken te houden.
In de binnentuin van het hofje staat op een sokkel een standbeeld van Eva. In de vorige eeuw werd het beeld enkele keren ontvreemd waarna het met beton verankerd is in de grond.
De regentenkamer is ingericht met de boedel van Van Oorschot. Naast een fraaie spiegel is er een aan de grond geketende figuur opgesteld die op zijn rug een tafelblad draagt; een symbolische voorstelling van ongebreidelde geldzucht.
Toegankelijkheid
Hofje van Oorschot in Haarlem is niet opengesteld voor publiek, maar goed zichtbaar vanaf de straat.